TẦM QUAN TRỌNG CỦA THỰC HIỆN THAO TÁC CHUẨN
- Thứ ba - 22/04/2025 10:28
- In ra
- Đóng cửa sổ này
Trong các doanh nghiệp nói chung và doanh nghiệp may nói riêng thì năng suất chất lượng của sản phẩm luôn được đặt lên hàng đầu. Năng suất, chất lượng phụ thuộc ba yếu tố chính: thiết bị, công nghệ và thao tác của công nhân. Một trong các yếu tố quan trọng trong việc nâng cao năng suất chất lượng đó là thao tác chuẩn.
Thực hiện thao tác chuẩn (Standard Operating Procedures - SOP) là một yếu tố then chốt, đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc đảm bảo sự thành công và bền vững của doanh nghiệp. Từ các ngành công nghiệp sản xuất phức tạp đến lĩnh vực dịch vụ đơn giản, việc tuân thủ các quy trình chuẩn mực mang lại những lợi ích to lớn cho bản thân và cho doanh nghiệp.
1. Khái niệm về thao tác
- Thao tác là hành động của con người nói chung. Nó bao gồm các cử động của con người tác động lên đối tượng nhằm làm thay đổi cấu trúc ban đầu của nó với mục đích tạo ra giá trị cho đối tượng.
- Thao tác là trình tự thực hiện công việc bao gồm tổng hợp các động tác được tạo nên bởi các cử động và các bước thực hiện công việc.
- Động tác là một bộ phận của thao tác hiển thị bằng các cử động chân tay và thân thể của công nhân nhằm lấy đi hay di chuyển một vật nào đó. Sự phân chia thao tác thành các động tác nhằm mục đích hợp lý hóa hơn nữa quá trình lao động của công nhân.
2. Các loại thao tác
Có 2 loại thao tác: Thao tác tạo ra giá trị và thao tác không tạo ra giá trị hay nói cách khác có thể gọi: Thao tác chuẩn và thao tác thừa.
* Thao tác chuẩn
Là thao tác trực tiếp hay gián tiếp tác động lên đối tượng, tạo ra giá trị cho đối tượng trong một khoảng thời gian ngắn nhất nhưng mang lại giá trị cao nhất.
- Thao tác trực tiếp: là thao tác trong thời gian người công nhân làm việc trực tiếp với các máy móc, thiết bị chuyên dùng.
- Thao tác gián tiếp như: lấy bán thành phẩm, đặt lên, đưa xuống, so mép, cắt chỉ.
Thao tác chuẩn thỏa mãn các điều kiện:
- Bán thành phẩm để vị trí đưa vào làm gần nhất.
- Thực hiện thao tác song song.
- Thực hiện thao tác đồng thời.
- Hạn chế tối đa thao tác dừng trong quá trình làm việc/hoạt động.
- Hạn chế tối đa điều chỉnh sản phẩm.
* Thao tác thừa
- Là thao tác được công nhân sử dụng trong quá trình sản xuất nhưng bản thân nó không mang lại giá trị cho sản phẩm, khi bỏ thao tác ấy đi vẫn không ảnh hưởng đến chất lượng, giá trị sản phẩm.
- Thao tác thừa là những hoạt động không tạo ra giá trị: Do thói quen, cách sắp xếp không hợp lý làm chậm năng suất. Do môi trường làm việc không đảm bảo nên người công nhân không tập trung làm việc. Do khả năng và trình độ tiếp thu, do nhận thức, do tay nghề của công nhân, do đặc điểm cá nhân của công nhân: Độ cao, thấp, mắt và phản xạ từng người. Do phải chỉnh sửa do may không đúng hoặc do hướng dẫn không đúng... Nghiên cứu thao tác là thông qua việc phân tích chuyển động của cơ thể, tay hoặc mắt trong công việc, từ đó tiến hành loại bỏ các chuyển động thừa, xây dựng thao tác tối ưu, ít tốn sức.…
3. Các yếu tố ảnh hưởng đến thao tác
* Yếu tố kỹ thuật
Kỹ thuật là một yếu tố có ý nghĩa quan trọng đối với thời gian, các tiến bộ kỹ thuật đang chi phối và ngày càng quyết định năng suất lao động. Yếu tố kỹ thuật trong công nghiệp may bao gồm các vấn đề chính sau: đặc điểm thiết bị, nguyên vật liệu, phương pháp công nghệ sử dụng khi gia công, ... Thiết bị càng hiện đại với mức độ tự động và năng suất càng cao cho phép rút ngắn thời gian tiêu hao cần thiết.
1. Khái niệm về thao tác
- Thao tác là hành động của con người nói chung. Nó bao gồm các cử động của con người tác động lên đối tượng nhằm làm thay đổi cấu trúc ban đầu của nó với mục đích tạo ra giá trị cho đối tượng.
- Thao tác là trình tự thực hiện công việc bao gồm tổng hợp các động tác được tạo nên bởi các cử động và các bước thực hiện công việc.
- Động tác là một bộ phận của thao tác hiển thị bằng các cử động chân tay và thân thể của công nhân nhằm lấy đi hay di chuyển một vật nào đó. Sự phân chia thao tác thành các động tác nhằm mục đích hợp lý hóa hơn nữa quá trình lao động của công nhân.
2. Các loại thao tác
Có 2 loại thao tác: Thao tác tạo ra giá trị và thao tác không tạo ra giá trị hay nói cách khác có thể gọi: Thao tác chuẩn và thao tác thừa.
* Thao tác chuẩn
Là thao tác trực tiếp hay gián tiếp tác động lên đối tượng, tạo ra giá trị cho đối tượng trong một khoảng thời gian ngắn nhất nhưng mang lại giá trị cao nhất.
- Thao tác trực tiếp: là thao tác trong thời gian người công nhân làm việc trực tiếp với các máy móc, thiết bị chuyên dùng.
- Thao tác gián tiếp như: lấy bán thành phẩm, đặt lên, đưa xuống, so mép, cắt chỉ.
Thao tác chuẩn thỏa mãn các điều kiện:
- Bán thành phẩm để vị trí đưa vào làm gần nhất.
- Thực hiện thao tác song song.
- Thực hiện thao tác đồng thời.
- Hạn chế tối đa thao tác dừng trong quá trình làm việc/hoạt động.
- Hạn chế tối đa điều chỉnh sản phẩm.
* Thao tác thừa
- Là thao tác được công nhân sử dụng trong quá trình sản xuất nhưng bản thân nó không mang lại giá trị cho sản phẩm, khi bỏ thao tác ấy đi vẫn không ảnh hưởng đến chất lượng, giá trị sản phẩm.
- Thao tác thừa là những hoạt động không tạo ra giá trị: Do thói quen, cách sắp xếp không hợp lý làm chậm năng suất. Do môi trường làm việc không đảm bảo nên người công nhân không tập trung làm việc. Do khả năng và trình độ tiếp thu, do nhận thức, do tay nghề của công nhân, do đặc điểm cá nhân của công nhân: Độ cao, thấp, mắt và phản xạ từng người. Do phải chỉnh sửa do may không đúng hoặc do hướng dẫn không đúng... Nghiên cứu thao tác là thông qua việc phân tích chuyển động của cơ thể, tay hoặc mắt trong công việc, từ đó tiến hành loại bỏ các chuyển động thừa, xây dựng thao tác tối ưu, ít tốn sức.…
3. Các yếu tố ảnh hưởng đến thao tác
* Yếu tố kỹ thuật
Kỹ thuật là một yếu tố có ý nghĩa quan trọng đối với thời gian, các tiến bộ kỹ thuật đang chi phối và ngày càng quyết định năng suất lao động. Yếu tố kỹ thuật trong công nghiệp may bao gồm các vấn đề chính sau: đặc điểm thiết bị, nguyên vật liệu, phương pháp công nghệ sử dụng khi gia công, ... Thiết bị càng hiện đại với mức độ tự động và năng suất càng cao cho phép rút ngắn thời gian tiêu hao cần thiết.
Hình 1. Thiết bị trong ngành may công nghiệp
* Yếu tố con người
Con người là yếu tố quyết định ảnh hưởng đến thao tác vì vậy cần phải quan tâm
đến sức khỏe của người lao động và tâm sinh lý của họ. Điều này thông qua việc lựa chọn phương án tối ưu về quá trình lao động, tức là quá trình được thực hiện ở những điều kiện thuận lợi với cường độ lao động bình thường. Những nghiên cứu của Mayo đi đến kết luận rằng: nếu những yêu cầu tâm lý của con người không được thỏa mãn thì họ có thái độ bàng quan hoặc thậm chí có thái độ thù địch với công việc. Nhằm đạt tới một bầu không khí tâm lý có lợi cho hoạt động sản xuất, học thuyết của Mayo về quan hệ con người xuất phát từ sự cần thiết để tiếp tục nâng cao năng suất lao động trên cơ sở cải thiện quan hệ giữa chủ doanh nghiệp và công nhân.
* Yếu tố tổ chức
Là phương pháp tổ chức tại vị trí làm việc của mỗi công nhân trên dây chuyền sản xuất. Mục đích tiết kiệm thao tác, nâng cao hiệu quả thao tác bằng tay, giảm đi sự mệt nhọc, sử dụng hiệu quả năng lượng của con người.
- Nguyên tắc để tiết kiệm thao tác liên quan đến sử dụng các bộ phận của cơ thể.
+ Động tác của hai tay đồng thời bắt đầu, đồng thời kết thúc công việc.
+ Không để cả hai tay đồng thời nghỉ (trừ lúc giải lao).
+ Thao tác của hai tay theo hướng đối xứng ngược chiều nhau và tiến hành đồng thời.
+ Thực hiện thao tác ngắn nhất, thao tác của tay hoặc cơ thể tiến hành bằng thao tác tối thiểu của tay.
+ Sử dụng phạm vi chuyển động, chọn phạm vi tối thiểu của thao tác.
+ Xây dựng thao tác sao cho dễ dàng và có nhịp.
+ Cố gắng giảm tối đa việc quan sát.
Trong các hoạt động sản xuất, giảm các thao tác thừa và loại bỏ thời gian lãng phí sẽ giúp năng suất tăng cao, cải thiện điều kiện làm việc cũng như sức khỏe cho người lao động. Cho nên nghiên cứu công việc giúp nhận diện các thao tác thừa, các bất hợp lý trong việc tổ chức các hoạt động sản xuất, thực hành cải tiến các quá trình, các thao tác nhằm nâng cao hiệu suất của quá trình làm việc và nhiệm vụ rất quan trọng trong quá trình sản xuất.
Mỗi bước công việc trong quy trình may một sản phẩm được thực hiện bởi các thao tác nhất định. Công việc độc lập thực hiện trên các chi tiết nhỏ được xếp đặt trên bàn máy trong quá trình thao tác; công việc lắp ráp thực hiện trên các chi tiết lớn có liên quan đến xếp đặt các chi tiết trên ghế, băng chuyền....Phân tích công việc theo mã hàng của phương pháp IED những thao tác không cần thiết sẽ được loại bỏ, việc sắp xếp các chi tiết tại các vị trí làm việc không hợp lý: đặt xa, khó lấy sẽ được xếp đặt lại sao cho khoảng cách giữa các chi tiết và kim máy là gần nhất. Ngoài ra việc xếp đặt còn đảm bảo cho việc lấy chi tiết bằng tay trái, tay phải hay cả 2 tay là dễ dàng và thuận tiện, nếu thao tác chỉ làm 1 bên, không phân bố đều 2 bên sẽ dẫn đến dễ mệt mỏi. Vì vậy việc thực hiện thao tác chuẩn cho từng bước công việc ngay từ khi bắt đầu sẽ giảm được các hao phí, tăng năng suất. Các thao tác đảm bảo thời gian thực hiện bước công việc là ngắn nhất, nâng cao năng suất lao động.
Thông qua quá trình nghiên cứu chi tiết, rõ ràng từng cử động của công nhân ở các công đoạn làm việc, người nghiên cứu sẽ nắm được thao tác kỹ thuật may ở các công đoạn, quan sát được cách sắp xếp không gian, khu vực làm việc và các điều kiện thực hiện công việc từ đó đề xuất các phương án cải tiến thao tác nhằm thực hiện công việc nhanh nhất và ít mệt mởi nhất.
Thông qua nghiên cứu thao tác sẽ đưa ra thời gian chuẩn tương ứng, giúp cho công nhân nhận thức được sự cần thiết của các hoạt động trong quá trình tạo ra sản phẩm và giúp họ có thể thực hiện công việc một cách đúng nhất, dễ dàng, nhanh chóng và hiệu quả.
Việc chuẩn hóa thao tác không những tăng năng suất lao động mà còn thống nhất phương pháp làm việc trong doanh nghiệp, tạo điều kiện thuận lợi cho việc dự đoán hiệu quả công việc của người lao động, làm giảm quản lý chi phí sản xuất, cải thiện điều kiện và môi trường làm việc.
Việc nghiên cứu thực hiện thao tác chuẩn là rất cần thiết giúp cho người công nhân chú trọng nhiều đến thao tác, thời gian thực hiện làm chuẩn ngay từ đầu dễ dàng thích ứng thực tế sản xuất doanh nghiệp. Rèn cho người lao động nhận thức rõ được tầm quan trọng của việc thực hiện thao tác chuẩn sẽ tăng năng suất, giảm các thao tác thừa trong quá trình may tránh lãng phí công sức cũng như thời gian. Đặc biệt việc thực hiện thao tác chuẩn, cải tiến thao tác giúp tăng số lượng và chất lượng sản phẩm, điều quan trọng hơn nữa là đáp ứng nhanh được nhu cầu của doanh nghiệp.
Con người là yếu tố quyết định ảnh hưởng đến thao tác vì vậy cần phải quan tâm
đến sức khỏe của người lao động và tâm sinh lý của họ. Điều này thông qua việc lựa chọn phương án tối ưu về quá trình lao động, tức là quá trình được thực hiện ở những điều kiện thuận lợi với cường độ lao động bình thường. Những nghiên cứu của Mayo đi đến kết luận rằng: nếu những yêu cầu tâm lý của con người không được thỏa mãn thì họ có thái độ bàng quan hoặc thậm chí có thái độ thù địch với công việc. Nhằm đạt tới một bầu không khí tâm lý có lợi cho hoạt động sản xuất, học thuyết của Mayo về quan hệ con người xuất phát từ sự cần thiết để tiếp tục nâng cao năng suất lao động trên cơ sở cải thiện quan hệ giữa chủ doanh nghiệp và công nhân.
* Yếu tố tổ chức
Là phương pháp tổ chức tại vị trí làm việc của mỗi công nhân trên dây chuyền sản xuất. Mục đích tiết kiệm thao tác, nâng cao hiệu quả thao tác bằng tay, giảm đi sự mệt nhọc, sử dụng hiệu quả năng lượng của con người.
- Nguyên tắc để tiết kiệm thao tác liên quan đến sử dụng các bộ phận của cơ thể.
+ Động tác của hai tay đồng thời bắt đầu, đồng thời kết thúc công việc.
+ Không để cả hai tay đồng thời nghỉ (trừ lúc giải lao).
+ Thao tác của hai tay theo hướng đối xứng ngược chiều nhau và tiến hành đồng thời.
+ Thực hiện thao tác ngắn nhất, thao tác của tay hoặc cơ thể tiến hành bằng thao tác tối thiểu của tay.
+ Sử dụng phạm vi chuyển động, chọn phạm vi tối thiểu của thao tác.
+ Xây dựng thao tác sao cho dễ dàng và có nhịp.
+ Cố gắng giảm tối đa việc quan sát.
Hình 2. Bố trí sắp xếp bán thành phẩm trên chuyền may
4. Tầm quan trọng của thực hiện thao tác chuẩn Trong các hoạt động sản xuất, giảm các thao tác thừa và loại bỏ thời gian lãng phí sẽ giúp năng suất tăng cao, cải thiện điều kiện làm việc cũng như sức khỏe cho người lao động. Cho nên nghiên cứu công việc giúp nhận diện các thao tác thừa, các bất hợp lý trong việc tổ chức các hoạt động sản xuất, thực hành cải tiến các quá trình, các thao tác nhằm nâng cao hiệu suất của quá trình làm việc và nhiệm vụ rất quan trọng trong quá trình sản xuất.
Mỗi bước công việc trong quy trình may một sản phẩm được thực hiện bởi các thao tác nhất định. Công việc độc lập thực hiện trên các chi tiết nhỏ được xếp đặt trên bàn máy trong quá trình thao tác; công việc lắp ráp thực hiện trên các chi tiết lớn có liên quan đến xếp đặt các chi tiết trên ghế, băng chuyền....Phân tích công việc theo mã hàng của phương pháp IED những thao tác không cần thiết sẽ được loại bỏ, việc sắp xếp các chi tiết tại các vị trí làm việc không hợp lý: đặt xa, khó lấy sẽ được xếp đặt lại sao cho khoảng cách giữa các chi tiết và kim máy là gần nhất. Ngoài ra việc xếp đặt còn đảm bảo cho việc lấy chi tiết bằng tay trái, tay phải hay cả 2 tay là dễ dàng và thuận tiện, nếu thao tác chỉ làm 1 bên, không phân bố đều 2 bên sẽ dẫn đến dễ mệt mỏi. Vì vậy việc thực hiện thao tác chuẩn cho từng bước công việc ngay từ khi bắt đầu sẽ giảm được các hao phí, tăng năng suất. Các thao tác đảm bảo thời gian thực hiện bước công việc là ngắn nhất, nâng cao năng suất lao động.
Thông qua quá trình nghiên cứu chi tiết, rõ ràng từng cử động của công nhân ở các công đoạn làm việc, người nghiên cứu sẽ nắm được thao tác kỹ thuật may ở các công đoạn, quan sát được cách sắp xếp không gian, khu vực làm việc và các điều kiện thực hiện công việc từ đó đề xuất các phương án cải tiến thao tác nhằm thực hiện công việc nhanh nhất và ít mệt mởi nhất.
Thông qua nghiên cứu thao tác sẽ đưa ra thời gian chuẩn tương ứng, giúp cho công nhân nhận thức được sự cần thiết của các hoạt động trong quá trình tạo ra sản phẩm và giúp họ có thể thực hiện công việc một cách đúng nhất, dễ dàng, nhanh chóng và hiệu quả.
Việc chuẩn hóa thao tác không những tăng năng suất lao động mà còn thống nhất phương pháp làm việc trong doanh nghiệp, tạo điều kiện thuận lợi cho việc dự đoán hiệu quả công việc của người lao động, làm giảm quản lý chi phí sản xuất, cải thiện điều kiện và môi trường làm việc.
Việc nghiên cứu thực hiện thao tác chuẩn là rất cần thiết giúp cho người công nhân chú trọng nhiều đến thao tác, thời gian thực hiện làm chuẩn ngay từ đầu dễ dàng thích ứng thực tế sản xuất doanh nghiệp. Rèn cho người lao động nhận thức rõ được tầm quan trọng của việc thực hiện thao tác chuẩn sẽ tăng năng suất, giảm các thao tác thừa trong quá trình may tránh lãng phí công sức cũng như thời gian. Đặc biệt việc thực hiện thao tác chuẩn, cải tiến thao tác giúp tăng số lượng và chất lượng sản phẩm, điều quan trọng hơn nữa là đáp ứng nhanh được nhu cầu của doanh nghiệp.